Speeddaten in de klas 

Komende week is het weer zover bij ons op school: de examenklassen krijgen hun eerste tentamenweek van het jaar en dat is aan de leerlingen te merken. Veel gezichten stonden afgelopen week wat strakker dan normaal, het huiswerk was iets vaker niet in orde (“ja meneer, ik was aan het leren voor de schoolexamens!”) en her en der begint ook door te dringen dat het profielwerkstuk geen geringe opdracht is. Alom wat meer stress dus.

Als docent probeer ik in zo’n week toch wat meer met ze mee te bewegen en ze vooral zoveel mogelijk rust en zelfvertrouwen mee te geven; het heeft in mijn ogen niet zoveel zin om ze nu het vuur aan de schenen te leggen. Dat draagt immers alleen maar bij aan hun (niet geringe) stress.

Tijdens zo’n laatste les is er veel behoefte aan het herhalen van de stof en ondanks dat ik in deze week best bereid ben om iets harder voor ze te lopen, houd ik de verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces toch echt volledig bij de leerling zelf. In het verleden stond ik mezelf nog weleens in het zweet te werken door de stof nog eens een extra keer door te werken, waarbij de leerlingen de uitleg vrij passief consumeerden. Tegenwoordig doe ik het anders; ik organiseer een uurtje speeddaten!

Dat werkt als volgt: de les van tevoren deel ik mijn klas op in 3 groepen (A, B en C) en binnen een groep krijgt elke leerling zijn eigen nummer. Bij elk nummer hoort een specifiek onderdeel van de stof dat geleerd en voorbereid moet worden door de leerling zelf. Tijdens de speeddate les zelf krijgen leerlingen de verantwoordelijkheid om ‘hun’ stukje van de stof zo goed mogelijk uit te leggen aan de ‘date’. Dit doen zij in vier rondes waarbij zij in elke ronde weer een andere leerling treffen aan tafeltjes die ik zelf genummerd heb. Elke ronde bestaat uit 6 minuten (3 minuten uitleggen, 3 minuten uitleg krijgen), waarna zij elkaar kort mogen aangeven hoe zij de uitleg waarderen (1, 2 of 3 punten). De koppeltjes heb ik van tevoren gemaakt. Met behulp van de beamer projecteer ik een online stopwatch die aftelt, zodat leerlingen kunnen zien hoeveel tijd ze nog hebben. Middels een powerpoint geef ik elke ronde aan wie met wie in gesprek gaat.

Vrijdagochtend het eerste uur maken mijn leerlingen in 6vwo iets meer lawaai dan gebruikelijk. De prettige, koortsachtige  energie die er in het lokaal hangt is bijna tastbaar. Ik loop met een grote glimlach tussen mijn leerlingen door en ga even door mijn hurken bij het tafeltje van Lotte. Ik hoor haar, aan de hand van een prachtig, zelf getekend grafiekje, fanatiek en heel goed uitleggen hoe een wisselkoers tot stand komt. Verschrikt kijkt zij plots om naar de klok die aangeeft dat er nog dertig seconden over zijn. “Oh nee, ik wil nog veel meer uitleggen! Even opschieten”, roept ze gepikeerd. Even later hoor ik haar, ruim buiten de tijd, gewoon doorgaan met haar uitleg. Op dat moment onderdruk ik met moeite de neiging om spontaan een vreugdedansje te doen. 

Een ronde later zie ik twee leerlingen die, met nog anderhalve minuut te gaan, niet meer in gesprek zijn. Ik loop rustig naar hun tafeltje en vraag: “ben je al klaar met je uitleg Esther?”. Haar ‘date’, Tim, reageert direct: “ja meneer, Esther heeft het zo goed uitgelegd dat ik het nu al snap”. En inderdaad, navraag leert mij dat Tim precies kan uitleggen hoe bestedingsinflatie werkt. Nadat ik Esther een compliment geef, besluit ik een extra vraag te stellen: “heb je ook uitgelegd hoe deflatie tot stand komt en wat het effect is, Esther?”. Esther denkt kort na over mijn vraag en na enkele seconden lijkt er een lichtje te gaan branden. Alsof haar leven er vanaf hangt pakt ze haar pen en vervolgt ze haar uitleg op een moordend tempo. Een antwoord op mijn vraag heb ik niet meer gekregen.

Met een grote mate van tevredenheid stond ik het volgende uur weer aan een andere klas les te geven. Ik voelde blijdschap en trots over de manier waarop mijn leerlingen in het voorgaande lesuur met de door mij gegeven verantwoordelijkheid om gegaan zijn. Ze luisterden actief en stelden elkaar veel goede en kritische vragen. Er werd optimaal gebruik gemaakt van elkaars kennis en zowel de introverte als de extraverte leerlingen stonden volledig in hun kracht in de 1-op-1 gesprekjes.

Ik vroeg me gelijk af hoe het speeddaten in mijn 5havo klas zou verlopen, gepland voor later die dag.

Na enige consternatie over wie ook alweer welk nummer had, zit 5havo gereed voor hun lesje speeddaten. Voordat ik de timer kan laten aftellen en het speeddaten kan laten beginnen, signaleer ik twee probleempjes. Allereerst wil Tom niet op de juiste stoel gaan zitten. “Tom, jij hebt nummer 4, zou je ook op de goede stoel willen gaan zitten?”. Zachtjes mompelend zegt hij: “ik heb het niet voorbereid meneer, dus ik doe niet mee”. Na een korte stilte besluit ik dat Tom verantwoordelijkheid moet nemen en dat zijn probleem niet het mijne is. “Tom, je draait gewoon mee en je probeert er maar het beste van te maken. Pak je boek erbij en gebruik datgene wat je in je hoofd hebt zitten”. Zichtbaar geïrriteerd en met een lichte blos op zijn gezicht zoekt hij de juiste plek en doet hij wat ik hem gevraagd heb.

Het tweede probleempje ontstaat door de afwezigheid van een leerling in groep B. Elke ronde zou één leerling daardoor geen ‘date’ hebben. Ik besluit de afwezige leerling zelf te vervangen, ondanks dat ik dan geen overzicht meer heb over de rest van de klas. Even loslaten en vertrouwen geven dus. De eerste ronde kom ik tegenover Madeleine te zitten die met een glimlach van oor tot oor begint te vertellen. Ze legt met zoveel energie en plezier uit, dat ik het specifieke onderwerp zelf leuker begin te vinden dan ik het zelf ooit heb gevonden. Ik kan haar glimlach en plezier dan ook alleen maar spiegelen. Na drie minuten draaien de rollen om en begin ik zelf met uitleg geven. Een spervuur van vragen dwingt me om het onderwerp tot in detail te bespreken. Madeleine heeft duidelijk besloten om het me niet makkelijk te maken. Ik grinnik op dat moment inwendig en ik bedenk me hoe ontzettend leuk het toch is om leraar te zijn.

De volgende ronde is Tom degene die alleen zit en mij dus als ‘date’ krijgt. Tot mijn verbazing begint hij, met een beetje hulp van het boek, gewoon rustig uitleg te geven, inclusief ter plekke verzonnen voorbeelden. Ondanks dat hij niets had voorbereid, blijkt hij toch vrij aardig in staat om het onderwerp uit te leggen. Mijn beslissing om hem toch mee te laten draaien, lijkt goed uit te pakken. Ik complimenteer hem en besluit niets te zeggen over het feit dat hij zich niet had voorbereid. De eerdere blos op zijn gezicht gaf mij de indruk dat Tom de verantwoordelijkheid naar zijn klasgenoten toch zeker wel heeft gevoeld en het volgende keer anders aan zal pakken.

Aan het einde van diezelfde vrijdagmiddag besloot ik om in alle rust de feedback op het speeddaten eens goed te bestuderen. Ondanks dat beide lessen voor mijn gevoel heel succesvol waren, wil ik dit toch even bij mijn leerlingen zelf checken en ze tegelijkertijd ook laten reflecteren op hun eigen leerproces. Ik heb ze daarom de laatste tien minuten van de les een aantal vragen laten beantwoorden op hun smartphone of laptop, via een socrative quizje (zie vragen).

De antwoorden van mijn leerlingen blijken mij ontzettend veel inzicht te geven in de manier waarop zij het speeddaten hebben ervaren. Laat ik over de antwoorden en geleerde lessen een kleine bloemlezing geven.

Wat leerlingen zeggen:

In 99% van de gevallen gaven leerlingen aan dat ze vaker willen speeddaten, dat ze er ontzettend veel lol in hadden en dat ze vooral het onderwerp dat ze zelf voorbereid hadden, nu heel goed snappen. Veel leerlingen vonden het zeer motiverend om een beetje ‘peer pressure’ te voelen. Ik citeer: “Je wil niet tegenover een klasgenoot zitten en niets te vertellen hebben”. 

Ook merkte iedereen op dat de eigen uitleg gedurende de verschillende rondes steeds een klein beetje veranderde en naar eigen zeggen steeds beter werd. Er werd geleerd van de tegenvragen die gesteld werden. Verder merkte een aantal leerlingen ook op dat ze door het speeddaten inzicht kregen in wat ze zelf nog niet wisten en dat ze daar zelf thuis nog meer aandacht aan moesten besteden.

Sommige leerlingen gaven ook aan dat ze zich niet gerealiseerd hadden hoeveel ze van medeleerlingen kunnen leren en dat het eigenlijk best handig is om daar in de toekomst meer gebruik van te gaan maken. Super om dat als docent terug te lezen!

Tot mijn vermaak noemden veel leerlingen als verbeterpunt aan het speeddaten, dat ze een volgende keer toch vooral meer rondes wilden, omdat ze nu niet elk onderwerp langs hebben zien komen! Ze wilden dus nog meer leren. Hoe gaaf is dat.

Een enkeling vond het verder wel wat te rumoerig; een volgende keer moet ik over het geluidsniveau dus wel wat duidelijker afspraken maken. Waardevolle feedback.

Tot slot was het ook mooi om te zien hoe eerlijk sommige leerlingen aangaven dat ze vonden dat hun feedbackscore eigenlijk te hoog was vergeleken met de hoeveelheid energie die in de voorbereiding gestoken was.

Wat ik als docent zeg:

Wat heb ik er als docent van geleerd? Dat het geven van meer verantwoordelijkheid aan mijn leerlingen best spannend is (“leggen ze het wel goed uit aan elkaar?!”) en tegelijkertijd prachtige dingen oplevert. Leren loslaten, steeds een stukje verder, komt leerlingen alleen maar ten goede. Het belangrijkste is en blijft om met mijn leerlingen in gesprek te blijven en ‘feeling’ te houden met hun leerproces. Alleen dan kan ik bepalen in welke mate ik ze verder kan loslaten en meer verantwoordelijkheid kan geven voor hun eigen leerproces.

Het speeddaten heeft mij in ieder geval getoond dat ik erop kan vertrouwen dat leerlingen hun verantwoordelijkheid pakken, zolang ik ze maar de kans geef.

En dat is in mijn ogen een hele waardevolle les.

– Christiaan

Word je enthousiast van wat ik schrijf? Ik zou het leuk vinden als je hier beneden een reactie achterlaat.