Afgelopen week was het bij ons op school weer zover. Op een donkere decemberavond wees onze school, als een baken van licht, leerlingen en ouders de weg naar onze aula. Massa’s tafeltjes stonden opgesteld met de bijbehorende nummertjes, zodat ouders de juiste docent snel konden vinden. U begrijpt, het was tijd voor de tienminutengesprekken.
Een avond als deze staat in het teken van ontmoetingen, het gezamenlijk zoeken naar kansen en het vinden van mogelijke oplossingen voor problemen waar de leerling tegenaan loopt. Dit allemaal samen met de leerling. Althans zo zou het wat mij betreft moeten gaan.
In sommige gevallen wordt het gesprek helaas een wedstrijdje ‘zoveel mogelijk verwijten maken in tien minuten’, ofwel richting de leerling, ofwel richting de docent. En docenten en ouders maken zich hier beide schuldig aan, dikwijls met de leerling als lijdend voorwerp. Helaas geldt: verwijt geeft verwijt. Een leerling zal na het ontvangen van een rondje verwijten niet plots zeggen: “goh papa, mama, meneer/mevrouw, bedankt dat jullie vanavond even op een rijtje hebben gezet wat ik allemaal niet kan en fout doe. De focus op mijn (tijdelijke) tekortkomingen geeft mij de kracht en het inzicht om het vanaf morgen meteen anders te gaan doen”.
Nu moet ik ook zeggen dat het verloop van dit soort gesprekken naar de buitenwereld weleens overdreven wordt, zoals in de volgende cartoon:
In veel gevallen valt er heel goed te praten met ouders. Maar zelfs als het gesprek in alle redelijkheid verloopt, met goed contact tussen docent en ouders, is het dan per se een waardevol gesprek voor de leerling? Hoe vaak leiden dit soort gesprekken nu echt tot positieve verandering? Het antwoord laat zich raden.
Het probleem
Het is mijn stelligste overtuiging dat, wanneer je wilt dat een leerling verantwoordelijkheid neemt voor zijn gedrag en waar nodig gedrag gaat aanpassen, je de leerling als volwaardig gesprekspartner moet gaan behandelen.
Toch was er ergens in mijn achterhoofd altijd een stemmetje dat mij vertelde dat volwassenen het beter weten dan de leerling zelf. En natuurlijk voelt de leerling dat! Sterker nog, de leerling neemt hierdoor geen verantwoordelijkheid voor het eigen leren, aangezien wij als volwassenen toch denken de wijsheid in pacht te hebben en de leerling min of meer passeren. Ouders en docent gaan hard aan de slag en bespreken met elkaar (het gedrag van) de leerling waarna ze vervolgens allerlei adviezen naar de leerling communiceren als “harder werken”, “minder kletsen” en vervolgens doet de leerling in de meeste gevallen niet zoveel met deze informatie.
En waarom zou de leerling ook? Is de leerling zelf oprecht gevraagd naar wat hij zelf vindt en wat hij nodig heeft?
Ik besloot om dit jaar wat te experimenteren en het tienminutengesprek anders aan te pakken, met als doel om toch vooral het kind veel meer tot volwaardig gesprekspartner te maken en de verantwoordelijkheid voor het gesprek en het eigen leerproces bij de leerling te leggen. Het tienminutengesprek moest meer impact hebben.
Daags voor het tienminutengesprek heb ik de leerlingen die bij mij met hun ouders op gesprek zouden komen, dit briefje gegeven (klik om te openen) met daarin het verzoek om het gesprek zelf voor te bereiden én te gaan leiden.
Het tienminutengesprek – de resultaten
Ik was op voorhand ontzettend nieuwsgierig hoe mijn leerlingen mijn uitnodiging om het gesprek zelf voor te bereiden op zouden pakken. Het huiswerk wordt immers ook weleens ‘vergeten’. Al mijn twijfels waren echter ongegrond.
Tot mijn genoegen had elke leerling iets voorbereid. Er was zelfs een leerling die er niet bij kon zijn, maar niettemin een briefje schreef voor haar ouders om mee te nemen. Overigens bleek in het gesprek met deze ouders direct de beperking van een geschreven briefje; samen kwamen we tot allerlei vragen die we eigenlijk hadden willen stellen aan de leerling. Gelukkig wilden de ouders dit graag oppakken.
Het gesprek dat er verder voor mij uit sprong was het gesprek met Lisette en haar ouders. Laat ik een kort fragment schetsen:
Lisette (5havo) en haar ouders komen aanlopen bij mijn tafeltje en nemen voor mijn neus plaats aan de andere kant van het tafeltje. Na een korte kennismaking open ik het gesprek: “Zo, Lisette, wat kunnen je ouders en ik vanavond voor je betekenen?”. Lisette kijkt me vrolijk aan en oogt wat onwennig zo aan het begin van het gesprek. Voordat ze begint te praten kijkt ze nog even naar haar ouders, alsof ze het stiekem een beetje spannend vindt om de leiding te nemen. Daar is twee seconden later echter niets meer van te merken.
“Ja meneer, weet u, ik weet wel wat mijn probleem is. Ik kan mezelf maar moeilijk motiveren om iets te doen, vooral bij economie maar ook bij een paar andere vakken. Ik heb er gewoon niet zoveel mee en ik maak vaak m’n huiswerk niet. Ondanks dat haal ik wel voldoendes, met een beetje leren op het laatste moment, en juist dat is het probleem. Omdat ik toch wel voldoendes haal, voel ik niet de behoefte om dat huiswerk te gaan maken. Daarom ben ik bang dat ik straks op het eindexamen onderuit ga, omdat het dan veel meer stof is en ik te weinig heb geoefend”.
Terwijl Lisette me dit vertelt, zie ik in mijn ooghoeken de blik van haar ouders die ik interpreteer als een blik van vertedering en trots. Ik kan zelf een glimlach ook niet onderdrukken. “Wat mooi dat je al zo goed hebt kunnen reflecteren op je eigen leerproces, Lisette”, reageer ik opgewekt. “Wat heb je van je ouders en je docenten nodig om jezelf beter te kunnen motiveren voor dat lange termijn doel, het eindexamen?”. Deze laatste vraag vind Lisette zichtbaar lastig. Na enige bedenktijd zegt ze: “u zou in ieder geval strenger mijn huiswerk kunnen controleren en als ik het niet af heb me aan het einde van de dag terug laten komen, dan heb ik een stok achter de deur. En ik moet er vaker aan herinnerd worden waar ik het voor doe”. Tevreden hoor ik Lisette verder aan. Dit gesprek gaat over oplossingen. De details werken we de komende week samen wel verder uit.
Pas als je de leerling als volwaardig gesprekspartner behandelt, neemt hij verantwoordelijkheid.Click To TweetWaardevolle inzichten
Deze tienminutenavond heeft me laten zien wat er gebeurt als ik durf los te laten en verantwoordelijkheid durf te geven aan mijn leerlingen. De vragen die ik mijn leerlingen vooraf had gesteld brachten een proces van reflectie op gang. Dat wil niet zeggen dat elke leerling al precies wist wat hij of zij nodig had om tot goede of betere prestaties te komen, maar er werd in ieder geval over nagedacht door de leerling zelf. De input van de leerling werd zo de basis voor het gesprek en dat gaf een compleet andere energie dan wanneer de docent of de ouders een gesprek starten vanuit hun eigen, gekleurde, perspectief. Er ontstond lucht en ruimte voor de leerling om open en zonder oordeel met de eigen ouders en de docent in gesprek te gaan.
Ouders gaven aan dat ze mijn werkwijze met het briefje aan de leerling als heel prettig (en vernieuwend) hebben ervaren. Sommigen voelden zelfs opluchting. Eindelijk kwam het initiatief van hun kind zelf, in plaats van dat zij (voor hun gevoel) de kar moesten trekken en in een situatie belanden waarin hun kind mogelijk weerstand zou geven. Een enkel briefje gaf ouders de kans om hun eigen kind een beetje los te laten en vertrouwen te geven, met hele mooie en voor de leerling waardevolle gesprekken tot gevolg.
In een tienminutengesprek van een collega (die dezelfde methode had toegepast) gaf een kind bovenstaande heel mooi aan: “Pap, mam, wat ik nodig heb is vertrouwen. 
Jullie willen me altijd maar overhoren om te controleren of ik het wel goed genoeg ken. Dat vind ik niet prettig en ik krijg er stress door. Geef me dus het vertrouwen dat ik het zelf aankan. Als het me niet lukt, kunnen jullie me altijd nog weer gaan overhoren”.
De ervaringen op deze tienminutenavond sterken mij in ieder geval in het gevoel dat er meer ruimte moet komen voor de stem van de leerling. Onderwijs maak je samen en daar hoort dus ook bij dat we meer ruimte geven en meer gaan luisteren naar wat onze leerlingen te zeggen hebben. En dat geldt natuurlijk voor meer situaties dan alleen het tienminutengesprek.
– Christiaan
Wat maakt deze blog in jou los? Ik zou het leuk vinden als je hier beneden een reactie achterlaat
Uitstekend idee. Biedt veel ontwikkelkansen voor alle partijen
Het briefje geef ik aan de leerling van mijn mentorklas. Niet aan de leerlingen die ik in de klas heb alleen voor een vak….. Dan vind ik de openingszin een gouden greep: Wat kunnen wij vanavond voor X betekenen?
Aan het management zal ik het doorgeven, al vind ik het persoonlijk laat. Dan zou je moeten schuiven in tijd. Ik geef zelf de voorkeur, en die stop ik niet onder stoelen of banken, dat de jeugd veel te laat naar bed gaat…..
Ook goed te gebruiken in coachingsgesprekken met examenkandidaten.
Ga ik zeker bewust toepassen!
Mooi! Goed om te horen Frieda.
Volgende jaar met mijn dochter 10 minuten gesprek gehad met enigzins autistische mentor het mee zinloze 10 minutengesprek ooit,behalve voor mijn dochter, die begrepen we toen wel beter.
Ik wilde dat ik dit al in november wist dan had ik het meteen kunnen toepassen in de eerste rapport gesprekken. Ga het wel meteen gebruiken met 2e rapport en verder.
Je maakt de leerling verantwoordelijk voor zijn eigen resultaten en organisatie eromheen. Scheelt mentoren en vakdocenten heleboel tijd.
Het mooie van het onderwijs is dat er altijd weer een nieuwe mogelijkheid komt :). Succes!
Super!! Wij voeden onze kinderen vanaf dag 1 zo op, met alle weerstanden en valkuilen vandien, maar we merken nu (16, 13 en 10 jaar later) dat wij zulke krachtige kinderen hebben. Die helaas niet meer in hét schoolsysteem passen. Maar ook daar komen we wel uit. Zal het bericht retweeten. Ik ben geen juf, maar je krijgt van mij een krul, sticker en je mag de hele week met een gel-pen schrijven. ??
Haha dankjewel Jessica. Hopelijk komen je kinderen allemaal op de voor hen juiste plek terecht. Ik zal de krul, sticker en gel-pen koesteren 🙂
Iets om over na te denken. Werkt dit ook al bij brugklassers?
Hoi Ilse, op mijn school doen collega’s dit ook gewoon in de brugklas ja en met succes als ik op hun reacties af mag gaan. Ze passen dan wel de tekst van het briefje een beetje aan en geven de leerlingen iets meer begeleiding. In de mentorles wordt het van tevoren al besproken bijvoorbeeld.
Ik plan altijd 15 -20 minuten per leerling in. Daardoor minder het gevoel dat je dingen moet afraffelen. Mocht je mentor zijn van 30 leerlingen dan snap ik dat dit je teveel tijd gaat kosten en dat dat niet 2-3 keer per jaar kan.
Meer tijd is altijd fijner ja. In het voortgezet onderwijs is tijd wel een dingetje. Bij een reguliere ouderavond voor vakdocenten (daar gaan ouders dus niet alleen in gesprek met de mentor) kan het voor sommige docenten zelfs om meer dan 30 gesprekken gaan en daar is de docent in kwestie dan niet eens mentor van. Roeien met de riemen die we hebben.
Ik heb een format gemaakt voor het voorbereiden van de oudergesprekken voor de leerlingen:
https://drive.google.com/drive/u/0/mobile/my-drive?gsessionid=S-fVUdxj_qP73jnuLAG3GjL8gEwADAuM
Hoi Marielle,
Als ik op de link klik kom ik niet bij jouw bestand, maar gewoon in mijn eigen google drive. Wellicht is er iets fout gegaan?
Dit is de juiste link:
https://drive.google.com/open?id=0BwsVgivEC8sldURuSHBaWllxX3c
Het is één format voor een gesprek tussen vakdocent, leerling en ouders en één format voor een gesprek tussen ouders, mentor en leerling.
Succes ermee!
Mijn gesprekken met deze formulieren duurde ongeveer 15 minuten per gesprek.
Bij ons op school (Praktijkonderwijs) hebben we 2 keer per jaar voortgangsgesprekken van een half uur met ouders en leerling. De leerling begint bij mij met een zelfgemaakte presentatie, waarin ze zelf benoemen hoe ze het afgelopen half jaar hebben gedaan, op alle gebieden, theorie, praktijk, cursus, stage, vrije tijd, de behaalde en lopende doelen etc. Vanuit deze presentatie komt het gesprek vanzelf uit op waar de leerling mee bezig is, waar het tegen aan loopt en wat lukt en wat het komende half jaar nodig heeft.
Dank voor je reactie. Krijgen de leerlingen ook begeleiding bij het maken van hun presentatie? En zo ja, hoe ziet die begeleiding er dan uit?
Ja, van de mentor. De leerlingen kunnen kiezen om thuis of tijdens de ICT-lessen er aan te werken. Ze krijgen een A4-tje met de onderdelen die in de presentatie moeten zitten. Ze moeten de presentatie een week van te voren inleveren bij de mentor. Als er nog onderdelen zijn die ontbreken, kunnen ze die nog aanvullen. Ook kunnen ze nog “droog” oefenen voor de mentor, wanneer ze dit willen.
Verder hebben de oudere jaars wel eens presentaties gegeven voor de eerste jaars. Zo kunnen de oudere jaars nog een keer oefenen en de eerste jaars hebben een idee hoe de presentatie er uit kan zien.
Op de basisschool van onze kinderen doen ze dit al vanaf groep 1 (samen met ouders). En op het VO leren ze het weer af. Mooi initiatief dus! Leerlingen meer eigenaarschap en soms ook een spiegel voor docenten en ouders. Zo gaf een van onze leerlingen aan: jammer dat ik mijn ouders nooit eens echt kan verrassen met een mooi cijfer. Ze zien Magister altijd eerder dan ik….
Dank voor je toevoeging Saskia.
Ik vind persoonlijk ook dat Magister de leerling de kans ontneemt om op een zelf gekozen moment, vanuit een vertrouwensrelatie, schoolse zaken (en dus ook de resultaten) te bespreken met ouders.
Wat een geweldig idee! Heb je aan tien minuten wel genoeg? Het is bij een ‘ gewoon’ gesprek vaak al krap. Ik ga zeker nadenken over een variant voor brugklassers!
Dank voor je reactie Jane!
Tien minuten is inderdaad krap, maar door deze manier van voorbereiden is het gesprek wel al vele malen effectiever en efficiënter dan zonder voorbereiding. Er hoeft immers niet nog ter plekke verkend te worden waar het gesprek over zou moeten gaan en nog belangrijker; de leerling is zelf aan zet.
Ik ben benieuwd naar je plan voor brugklassers. Laat je op deze plek even weten hoe dat uitpakt?
Ik heb mijn leerlingen vorige week deze opdracht meegegeven, ze vonden het in eerste instantie een gek idee. Niet allemaal hebben ze er nu iets mee gedaan. Met degene die het wel hadden voorbereid waren de gesprekken constructiever. Ik ga er zeker mee door!
Dank voor je reactie Annemieke! Leuk dat je het uitgeprobeerd hebt en dat het in sommige gevallen al tot constructievere gesprekken heeft geleid.
Mijn ervaring is zelf ook dat leerlingen er in het begin even aan moeten wennen, omdat het in veel gevallen eigenlijk maar heel weinig voorkomt dat leerlingen verantwoordelijkheid krijgen toebedeeld en dat er echt oprecht geluisterd wordt naar wat zij te zeggen hebben. Ze weten dus niet zo goed wat ze overkomt.
Idealiter zou het mijns inziens zo moeten zijn dat het onderdeel wordt van de schoolcultuur dat leerlingen vaker een stem krijgen / mogen hebben en dat we ze ook een beetje op weg helpen met reflecteren en het voeren van een dergelijk gesprek. Als dat meer gebeurt, dan worden dit soort gesprekken volgens mij ook veel constructiever :-).
Jij hebt in ieder geval de eerste stap gezet!
Dit ga ik ook toepassen de volgende keer! Ontzettend interessant voorbeeld van leerlingen full partner maken, soms vergeet ik weleens dat leerlingen zelf heel goed door hebben wat er wel en niet goed gaat. En door daar over te praten kunnen we samen tot oplossingen komen. Ook de zelfreflectie die de leerling hiermee oefent is heel waardevol. Leuk en inspirerend!
Wat ben ik blij dat ik je broer ken en zo dus jouw berichtjes af en toe zie. Super! Ik deel m ook weer en ga kijken of ik het berichtje op de school van mijn dochter ergens kwijt kan.. Daar gaan de leerlingen zelfs nog nooit mee.. Hoop te verbeteren dus!
Haha leuk Carla :-). Stuur me gerust een mailtje als je meer informatie wilt, bijvoorbeeld om mee te nemen naar de school van je dochter.
Als je nieuwe blogs automatisch in je e-mailbox wilt ontvangen, kun je ook gewoon even jezelf aanmelden voor onze nieuwsbrief, dit kun je o.a. onderaan deze pagina doen.
Top idee,
Gaan we doen.
Cool :-). Laat vooral weten hoe het je bevallen is!
Morgen heb ik mijn 10 min gesprekken. Ik heb de leerlingen niet laten voorbereiden omdat ik dit nu pas lees. Het is zeker inspirerend. Ik vraag mijn leerlingen altijd wat zij denken dat moet veranderen en hoe zij dat gaan aanpakken. Mijn laatste vraag is altijd: en wat heb je daarvoor nodig van de school en van je ouders en van mij? Komt aardig in de richting maar voorbereiding is het halve werk. Dat ga ik zeker doen in het volgende oudergesprek. Ook mentorgesprekken lenen zich hier heel erg goed voor. Bedankt voor de tip.
Graag gedaan en dankje voor je reactie Christien :-). Hopelijk heb je gisteren goede 10-minuten gesprekken gehad!
Als je het leuk vindt om iets te delen van je ervaringen, laat hier gewoon een berichtje achter.